Deze week maakte ik met een vriend een wandeling langs de IJsseldijk van Olst naar Wijhe. Het was een prachtige tocht en toen we nog wat tijd overhadden nam ik hem mee naar de uiterwaarden langs de IJssel bij Zwolle waar ik ooit leerde schaatsen en zwemmen.
Mijn opa en oma woonden naast de kerk, vlak bij de IJsselbrug in Zwolle, ze hadden daardoor uitzicht op hun toekomst…. het kerkhof. Met mijn opa had ik een goede band, bovendien was ik naar hem vernoemd . Toen ik een kleine jongen was ,was ik altijd al geboeid door de verhalen die mijn opa vertelde over de oorlog en over de executies, die in de oorlog plaatsvonden. Als kleine jongen dacht ik al “Hoe kan de ene mens de ander doodschieten�
Mijn opa nam me op een dag mee naar een monument aan de IJssel, dat na de oorlog was geplaatst door iemand die een executie had overleefd. Deze man stond met tien anderen op de loswal van de IJssel en op het moment dat de Feldwebel “Feuer†riep liet hij zich achterover in de IJssel vallen en al zwemmend onder water bereikte hij de overkant en dook onder bij een van de herenhuizen aan het Katerveer.
Dit verhaal schoot me weer te binnen toen ik hier met mijn maat liep en ging op zoek naar het monument, maar tevergeefs, deze was kennelijk door de aanleg van de nieuwe brug in 1970 verdwenen. We stonden een poosje bij de IJssel te mijmeren, toen er een auto kwam aangereden. Er stapte een man uit, ik schatte hem dik in de tachtig, met een bos bloemen in zijn hand. Hij liep richting de nieuwe brug en legde daar de bloemen vlak bij de IJssel neer. Hij stond daar verzonken in gedachten en na vijf minuten sloeg hij een kruis en liep richting het bankje, waar wij ondertussen hadden plaatsgenomen. Hij lachte vriendelijk naar ons en zei tegen me “Tot in de jaren ‘70 ging ik altijd op 27 maart van hier naar het kerkje hier even verderop en dan belde ik bij de pastorie aan en kon ik in de kerk een kaarsje opsteken. Maar sinds de pastoor is verhuisd naar Hattem kan dat niet meerâ€.
Ik vertelde hem dat de oude pastoor sinds kort weer in de pastorie woonde en bood hem aan om er samen heen te gaan. We stapten in de auto, en in serene rust reden we naar de kerk.
Na enige minuten begon de man te vertellen, over de executie die 63 jaar geleden had plaats gevonden.
Als een van de weinigen had hij een blinddoek geweigerd. Op de rand van de loswal staand had hij zijn kansen om aan de dood te ontkomen ingeschat, de Duitsers moesten niet de indruk krijgen dat hij zich in de IJssel wou laten vallen. Hij had gekeken naar de bevelhebber en toen hij zag dat die zijn mond opende om “Feuer†te roepen had hij zich laten vallen. Hij had zeker vijftig meter onder water gezwommen, kwam boven en zag de truck wegrijden. Hij is toen op zijn rug gaan liggen en met het oog op de wegrijdende truck bereikte hij de overkant en bleef in het water liggen tot de kust helemaal veilig was. Hij vertelde dat hij in gedachten nog vaak dit moment in 1945 herbeleefde.
Toen hij met zijn verhaal stopte, zei ik dat ik dit verhaal kende van mijn opa en dat ik even voordat hij de bloemen er neerlegde had gezocht naar het monument.
De oude pastoor keek verbaast toen we aanbelden, maar deed met plezier de kerkdeur open. De man zei: “Voor het eerst in bijna veertig jaar steek ik hier weer een kaarsje opâ€
Toen we even later over het kleine kerkhof liepen waar zowel mijn ouders als mijn grootouders begraven liggen, wees ik hem op het graf van mijn opa. Voor het eerst werd hij emotioneel, want hij besefte dat hij hier nu was, dankzij het feit dat mijn opa mij het verhaal zolang geleden verteld had.
